Tipu Helah Francis Light Mendapatkan Pulau Pinang, 1786

Pada abad ke-18, Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) mula mencari tapak di Timur demi kepentingan perdagangannya di China. Tapak tersebut sebagai pangkalan persinggahan kapal-kapal perdagangannya. Malah, ia juga penting untuk mendapatkan bekalan air, makanan dan berehat serta membaiki kapal yang rosak. Selain itu, kekuasaan Belanda yang semakin kukuh di Kepulauan Melayu membimbangkan Inggeris kerana mampu membahayakan aktiviti perda-gangannya. Oleh itu, usaha telah diambil oleh Inggeris melalui SHTI untuk mencari tapak yang diperlukan. Usaha ini menemui jalan buntu apabila timbul masalah mendapatkan persetujuan dengan pemerintah tempatan dan tapak yang diduduki tidak sesuai. Akhirnya, pada tahun 1770-an, seorang pedagang iaitu Francis Light mencadangkan Pulau Pinang sebagai pangkalan SHTI di Timur. Dan, hasilnya pada tahun 1786 secara rasminya pulau ini menjadi milik SHTI dan menandakan hubungan awal di antara orang Melayu dengan Inggeris. Di sini, saya akan cuba untuk membincangkan usaha dan tipu daya Francis Light dalam mendapatkan Pulau Pinang yang berjaya diambilnya secara tidak sah pada 11 Ogos 1786.

            Sebelum dijelaskan dengan lebih lanjut, elok ditinjau terlebih dahulu latar belakang po-litik Kedah yang sedang mengalami ancaman daripada dalam dan luar negeri. Perebutan takhta Kesultanan Kedah menjadi faktor pendorong timbulnya persengketaan di antara sultan dengan kerabat diraja Kedah. Pemerintah ketika itu, Sultan Muhammad Jiwa melantik anaknya iaitu Tengku Abdullah sebagai Raja Muda Kedah. Tengku Abdullah merupakan anak yang lahir hasil perkahwinan Sultan Muhammad Jiwa dengan rakyat biasa. Pelantikan ini dibantah oleh kerabat diraja Kedah kerana mereka mempunyai keinginan untuk menjadi sultan dan menolak Tengku Abdullah yang bakal menggantikan Sultan Muhammad Jiwa sebagai sultan Kedah. Oleh itu, tindakan Sultan Muhammad Jiwa ini menimbulkan kekacauan dalam negeri apabila golongan kerabat diraja Kedah cuba untuk bersepakat dengan orang Bugis dari Selangor. Pakatan ini cuba untuk menyerang Kedah. Pada tahun 1771, Kedah telah diserang dan menye-babkan Sultan Muhammad Jiwa terpaksa berundur ke Kangar, Perlis. Dalam situasi seperti ini Sultan Kedah memohon bantuan dan pertolongan daripada pihak British.

            Pada 18 Mac 1770, Sultan Muhammad Jiwa telah menulis surat kepada Gabenor di Madras untuk memohon bantuan ketenteraan. Permohonan ini diterima oleh syarikat Jourdain Sulivan & De Souze. Mereka telah menghantar agen syarikat ini, salah seorang daripadanya ialah Francis Light. Rundingan di antara Francis Light dengan Sultan Kedah telah mencapai kata sepakat dalam beberapa perkara yang penting. Sultan Muhammad Jiwa bersetuju untuk bekerjasama, membenarkan syarikat agensi perdagangan dilakukan di Kuala Kedah. Sebagai imbalannya, Sultan Kedah mahukan pihak syarikat menyediakan pasukan sepahi seramai 100 orang. Pasukan ini bukan sahaja berperanan untuk membantu sultan Kedah menghadapi anca-man daripada Bugis, tetapi untuk melindungi negeri Kedah daripada ancaman luar seperti Siam dan juga Burma. Pada masa yang sama, Sultan Kedah ingin menyerang balas serangan yang telah dilakukan oleh Selangor. Laporan yang diberikan tentang potensi pelabuhan dan juga per-dagangan yang ditawarkan oleh Pulau Pinang kepada syarikat di India cukup menyakinkan. Oleh itu, syarikat telah menghantar Edward Monckton untuk membuat tinjauan balas. Hasil rundingan ini, pihak British tidak dapat memberi perlindungan kepada Kedah.

            Apabila Sultan Muhammad Jiwa mangkat, baginda digantikan puteranya iaitu Sultan Abdullah yang mula memerintah pada tahun 1778. Pada ketika ini, Kedah diancam oleh Siam. Pergolakan dalam negeri masih belum selesai apabila tidak semua kerabat diraja Kedah men-yukai pelantikan dirinya sebagai Sultan Kedah. Oleh itu, pada tahun 1785, sekali lagi Kedah meminta bantuan daripada SHTI untuk melindungi Kedah daripada ancaman Siam. Sebagai pertukaran daripada permintaan ini, Sultan Abdullah bersedia untuk menawarkan Pulau Pinang sebagai pertukaran. Francis Light sekali lagi ditugaskan untuk menjadi wakil bagi menyampai-kan syarat-syarat kepada Gabenor Jeneral di India. Pihak SHTI tertarik dengan tawaran yang diberikan oleh Sultan Kedah dan bersetuju untuk mempertimbangkan permintaan tersebut. Walaupun pihak SHTI belum memberi kata putus berkenaan dengan syarat-syarat yang diminta oleh Sultan Kedah, Francis Light telah melakukan tipu helah dengan berjanji kepada sultan bahawa pihak SHTI pasti akan menyetujui syarat-syarat yang dikemukakan oleh sultan Kedah. Atas rasa percaya, Sultan Kedah membenarkan SHTI / Francis Light untuk mendirikan pang-kalan di Pulau Pinang. Janji-janji kosong yang diberikan oleh Francis Light ini memberi kesan yang buruk kepada sultan Kedah apabila Kedah sekali lagi diancam oleh musuh luar.

            Pada tahun 1787, Gabenor Jeneral Macpherson menemui Sultan Abdullah untuk mem-beri kata putus berkenaan syarat-syarat yang dipohon oleh Sultan Abdullah. Macpherson mem-beritahu bahawa SHTI tidak bersedia memberi perlindungan kepada Kedah. Pun begitu, SHTI bersedia untuk menyediakan sebuah kapal perang untuk mengawal Pulau Pinang dan pantai Kedah. Sultan Abdullah kecewa dengan keputusan tersebut, lalu meminta Francis Light untuk keluar daripada Pulau Pinang. Pada tahun 1790, satu angkatan lanun telah tiba di Pulau Pinang, Sultan Abdullah menggunakan kesempatan ini untuk menekan Francis Light. Rundingan yang berlaku di antara Sultan Abdullah dengan Francis Light menemui jalan buntu menyebabkan berlakunya peperangan di antara kedua belah pihak. Pada April 1791, angkatan perang Kedah yang sedang berhimpun di Seberang Perai telah dimusnahkan oleh Francis Light. Kekalahan yang dialami oleh Sultan Abdullah memaksa baginda menandatangani satu perjanjian damai pada 1 Mei 1791. Perjanjian ini bersifat berat sebelah dan merugikan Sultan Kedah. Ini kerana Sultan Kedah tidak menerima sebarang bantuan ketenteraan seperti yang diinginkan oleh baginda bagi mengawal keselamatan negeri Kedah.

            Rumusannya, masalah dalaman politik Kedah telah membuka jalan kepada campur tangan daripada luar, khususnya British melalui Francis Light. Campur tangan ini bukan saja menyebabkan Pulau Pinang tergadai, tetapi menunjukkan kelemahan kepimpinanan yang di-tunjukkan oleh sultan Kedah. Oleh itu, kita harus berwaspada dengan sebarang muslihat atau tipu helah yang cuba dilakukan oleh orang lain. Ketegasan diperlukan bagi menyatakan pen-dirian dan pegangan kita terhadap sesuatu.