Pada
abad ke-18, Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) mula mencari tapak di Timur
demi kepentingan perdagangannya di China. Tapak tersebut sebagai pangkalan
persinggahan kapal-kapal perdagangannya. Malah, ia juga penting untuk
mendapatkan bekalan air, makanan dan berehat serta membaiki kapal yang rosak.
Selain itu, kekuasaan Belanda yang semakin kukuh di Kepulauan Melayu
membimbangkan Inggeris kerana mampu membahayakan aktiviti perda-gangannya. Oleh
itu, usaha telah diambil oleh Inggeris melalui SHTI untuk mencari tapak yang
diperlukan. Usaha ini menemui jalan buntu apabila timbul masalah mendapatkan
persetujuan dengan pemerintah tempatan dan tapak yang diduduki tidak sesuai.
Akhirnya, pada tahun 1770-an, seorang pedagang iaitu Francis Light mencadangkan
Pulau Pinang sebagai pangkalan SHTI di Timur. Dan, hasilnya pada tahun 1786
secara rasminya pulau ini menjadi milik SHTI dan menandakan hubungan awal di
antara orang Melayu dengan Inggeris. Di sini, saya akan cuba untuk
membincangkan usaha dan tipu daya Francis Light dalam mendapatkan Pulau Pinang
yang berjaya diambilnya secara tidak sah pada 11 Ogos 1786.
Sebelum dijelaskan dengan lebih
lanjut, elok ditinjau terlebih dahulu latar belakang po-litik Kedah yang sedang
mengalami ancaman daripada dalam dan luar negeri. Perebutan takhta Kesultanan
Kedah menjadi faktor pendorong timbulnya persengketaan di antara sultan dengan
kerabat diraja Kedah. Pemerintah ketika itu, Sultan Muhammad Jiwa melantik
anaknya iaitu Tengku Abdullah sebagai Raja Muda Kedah. Tengku Abdullah
merupakan anak yang lahir hasil perkahwinan Sultan Muhammad Jiwa dengan rakyat
biasa. Pelantikan ini dibantah oleh kerabat diraja Kedah kerana mereka
mempunyai keinginan untuk menjadi sultan dan menolak Tengku Abdullah yang bakal
menggantikan Sultan Muhammad Jiwa sebagai sultan Kedah. Oleh itu, tindakan
Sultan Muhammad Jiwa ini menimbulkan kekacauan dalam negeri apabila golongan
kerabat diraja Kedah cuba untuk bersepakat dengan orang Bugis dari Selangor.
Pakatan ini cuba untuk menyerang Kedah. Pada tahun 1771, Kedah telah diserang
dan menye-babkan Sultan Muhammad Jiwa terpaksa berundur ke Kangar, Perlis.
Dalam situasi seperti ini Sultan Kedah memohon bantuan dan pertolongan daripada
pihak British.
Pada 18 Mac 1770, Sultan Muhammad
Jiwa telah menulis surat kepada Gabenor di Madras untuk memohon bantuan
ketenteraan. Permohonan ini diterima oleh syarikat Jourdain Sulivan & De
Souze. Mereka telah menghantar agen syarikat ini, salah seorang daripadanya
ialah Francis Light. Rundingan di antara Francis Light dengan Sultan Kedah
telah mencapai kata sepakat dalam beberapa perkara yang penting. Sultan
Muhammad Jiwa bersetuju untuk bekerjasama, membenarkan syarikat agensi
perdagangan dilakukan di Kuala Kedah. Sebagai imbalannya, Sultan Kedah mahukan
pihak syarikat menyediakan pasukan sepahi seramai 100 orang. Pasukan ini bukan
sahaja berperanan untuk membantu sultan Kedah menghadapi anca-man daripada
Bugis, tetapi untuk melindungi negeri Kedah daripada ancaman luar seperti Siam
dan juga Burma. Pada masa yang sama, Sultan Kedah ingin menyerang balas
serangan yang telah dilakukan oleh Selangor. Laporan yang diberikan tentang
potensi pelabuhan dan juga per-dagangan yang ditawarkan oleh Pulau Pinang
kepada syarikat di India cukup menyakinkan. Oleh itu, syarikat telah menghantar
Edward Monckton untuk membuat tinjauan balas. Hasil rundingan ini, pihak
British tidak dapat memberi perlindungan kepada Kedah.
Apabila Sultan Muhammad Jiwa mangkat,
baginda digantikan puteranya iaitu Sultan Abdullah yang mula memerintah pada
tahun 1778. Pada ketika ini, Kedah diancam oleh Siam. Pergolakan dalam negeri
masih belum selesai apabila tidak semua kerabat diraja Kedah men-yukai
pelantikan dirinya sebagai Sultan Kedah. Oleh itu, pada tahun 1785, sekali lagi
Kedah meminta bantuan daripada SHTI untuk melindungi Kedah daripada ancaman
Siam. Sebagai pertukaran daripada permintaan ini, Sultan Abdullah bersedia
untuk menawarkan Pulau Pinang sebagai pertukaran. Francis Light sekali lagi
ditugaskan untuk menjadi wakil bagi menyampai-kan syarat-syarat kepada Gabenor
Jeneral di India. Pihak SHTI tertarik dengan tawaran yang diberikan oleh Sultan
Kedah dan bersetuju untuk mempertimbangkan permintaan tersebut. Walaupun pihak
SHTI belum memberi kata putus berkenaan dengan syarat-syarat yang diminta oleh
Sultan Kedah, Francis Light telah melakukan tipu helah dengan berjanji kepada
sultan bahawa pihak SHTI pasti akan menyetujui syarat-syarat yang dikemukakan
oleh sultan Kedah. Atas rasa percaya, Sultan Kedah membenarkan SHTI / Francis
Light untuk mendirikan pang-kalan di Pulau Pinang. Janji-janji kosong yang
diberikan oleh Francis Light ini memberi kesan yang buruk kepada sultan Kedah
apabila Kedah sekali lagi diancam oleh musuh luar.
Pada tahun 1787, Gabenor Jeneral
Macpherson menemui Sultan Abdullah untuk mem-beri kata putus berkenaan
syarat-syarat yang dipohon oleh Sultan Abdullah. Macpherson mem-beritahu bahawa
SHTI tidak bersedia memberi perlindungan kepada Kedah. Pun begitu, SHTI
bersedia untuk menyediakan sebuah kapal perang untuk mengawal Pulau Pinang dan
pantai Kedah. Sultan Abdullah kecewa dengan keputusan tersebut, lalu meminta
Francis Light untuk keluar daripada Pulau Pinang. Pada tahun 1790, satu
angkatan lanun telah tiba di Pulau Pinang, Sultan Abdullah menggunakan
kesempatan ini untuk menekan Francis Light. Rundingan yang berlaku di antara
Sultan Abdullah dengan Francis Light menemui jalan buntu menyebabkan berlakunya
peperangan di antara kedua belah pihak. Pada April 1791, angkatan perang Kedah
yang sedang berhimpun di Seberang Perai telah dimusnahkan oleh Francis Light. Kekalahan
yang dialami oleh Sultan Abdullah memaksa baginda menandatangani satu
perjanjian damai pada 1 Mei 1791. Perjanjian ini bersifat berat sebelah dan
merugikan Sultan Kedah. Ini kerana Sultan Kedah tidak menerima sebarang bantuan
ketenteraan seperti yang diinginkan oleh baginda bagi mengawal keselamatan
negeri Kedah.
Rumusannya, masalah dalaman politik
Kedah telah membuka jalan kepada campur tangan daripada luar, khususnya British
melalui Francis Light. Campur tangan ini bukan saja menyebabkan Pulau Pinang
tergadai, tetapi menunjukkan kelemahan kepimpinanan yang di-tunjukkan oleh
sultan Kedah. Oleh itu, kita harus berwaspada dengan sebarang muslihat atau
tipu helah yang cuba dilakukan oleh orang lain. Ketegasan diperlukan bagi
menyatakan pen-dirian dan pegangan kita terhadap sesuatu.